منظور از تکریم و فضیلت انسان در قرآن چیست
«وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی اَلْبَرِّ وَ اَلْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ اَلطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیل؛[اسراء/۷۰] ما فرزندان آدم را کرامت بخشیدیم و بر دریا و خشکى سوار کردیم و از چیزهاى پاک و پاکیزه روزى دادیم و بر بسیارى از مخلوقات خویش برتریشان نهادیم»
در خصوص آیه شریفه توجه به چند نکته ضرورى است:
۱- در آیه هم تکریم و هم تفضیل و برترى دادن ذکر شده است. در تفضیل شخص با دیگران جهات اشتراک هم دارد؛ اما تکریم اختصاص دادن به شرافتى است که در دیگران نیست.
۲- آن خصوصیتى که سبب تکریم انسان شده است داشتن عقل است البته چون علاوه بر تکریم انسان بر دیگر موجودات تفضیل و برتر نیز داده شده است بنابراین در سایر خصوصیات و صفات نیز بر دیگران برترى دارد؛ یعنى هر کمالى که در سایر موجودات است، حد اعلاى آن در انسان وجود دارد؛ مثلاً شیوه هایى که انسان در زندگى فردى خود از قبیل خوراک، لباس، مسکن و ازدواج دارد و نیز فنونى که در نظم و تدبیر اجتماع به کار مىبرد در هیچ موجود دیگرى نمى بینیم به علاوه انسان براى رسیدن به هدفهایش سایر موجودات را استخدام مى کند.
از طرفى سایر موجودات، تاکنون از وضعیت خود قدمى فراتر نگذاشته اند و تحول محسوسى در خود ایجاد نکرده اند؛ در حالى که انسان در تمام ابعاد زندگى خود گامهاى بزرگى در راستاى تحول و کمال برداشته است و همچنان بر مى دارد. بنابراین انسان هم داراى خصوصیت ویژه و اختصاصى به نام عقل است که به وسیله آن خیر و شر را تمیز مىدهد و هم نسبت به جهات مشترک با موجودات دیگر برترىهایى دارد. این برترى ها مقایسه در نحوه تغذیه انسان با حیوانات که یک مسأله زیستى صرف است مشهود مى باشد البته دو بعد اصلى شرافت انسان در واقع مسأله خلافت الهى و کرامت ذاتى اوست.
ر.ک انسانشناسى، مؤسسه آموزشى پژوهشى امام خمینى، قم، صص -۸۱ ۹۳.
