آیا در قرآن اشاره صریح به مصلح آخرالزمان شده است
قرآن کتابی است که در روزگار متوقف نمانده و جریان می یابد. علاوه بر اینکه هر آیه بطون مختلفی دارد.
حمران بن أعین گوید: از امام باقر علیه السّلام پرسیدم: معنى ظهر قرآن و بطن آن چیست؟ فرمود: ظهر آن کسانى هستند که قرآن در عهد ایشان نازل گردیده، و بطن (درون) آن اشخاص هستند که بعد از نزول قرآن بدنیا آمدهاند و همانند گروه اوّل به آن عمل مىکنند و هر چه در باره آنان نازل شده در باره اینها هم جارى مى شود.[۱]
امام باقر (ع) می فرمایند:" اگر بنا بود آیهاى که در باره مردمى نازل شده با مردان آن مردم از بین برود، چیزى از قرآن باقى نمى ماند، و لیکن قرآن طورى است که اولش (یعنى عصر نزولش) و آخرش (یعنى اعصار بعدش) تا زمانى که آسمان و زمین برجاست را یک جور شامل مى شود، و براى هر قومى آیهاى است که تلاوتش مى کنند، حال یا آیه از خیر آنان خبر مى دهد و یا از شرشان".[۲]
با توجه به این نکته متوجه می شویم که چرا علامه قزوینی ۴۵۰ آیه قرآن را درباره حضرت مهدی(عج) می داند و حتی بعضی موارد را تا ۱۲۰۰ آیه نیز شمرده اند. البته ممکن است بعضی از آیات تاکنون مصداقی نیافته باشند، و با منجی معنا بیابند، مثل آیه ذیل که از پیروزی دین حق بر تمام ادیان سخن می گوید:
«هُوَ الَّذی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ؛[صف/۹] او کسى است که رسول خود را با هدایت و دین حق فرستاد تا او را بر همه ادیان غالب سازد، هر چند مشرکان کراهت داشته باشند.»
اما چند آیه دیگر که اشاره های واضحی نسبت به منجی دارند:
«وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ؛[الانبیاء/۱۰۵] در «زبور» بعد از ذکر (تورات) نوشتیم: «بندگان شایستهام وارث (حکومت) زمین خواهند شد!»
در ذیل این آیه روایاتی آمده است که: هم اصحاب المهدی فی آخر الزمان، آنان یاران مهدی(ع) در آخر الزمان هستند.[۳]
«وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضى لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنی لا یُشْرِکُونَ بی شَیْئاً؛[نور/۵۵] خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام دادهاند وعده مىدهد که قطعاً آنان را حکمران روى زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روى زمین را بخشید و دین و آیینى را که براى آنان پسندیده، پابرجا و ریشهدار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیّت و آرامش مبدّل مىکند، آن چنان که تنها مرا مى پرستند و چیزى را شریک من نخواهند ساخت.»
در حدیثی از تفسیر علی بن ابراهیم بیان شده است که این آیه درباره امام زمان (عج) است.[۴]
همچنین باید توجه کرد که آیات قرآن درباره حضرت مهدی (عج) صرفا دلیل اصلاح گری ایشان نیست. بلکه حتی دلیل زنده بودن ایشان و حضورشان نیز در ایات قرآن وجود دارد. مثل سوره قدر که وجود امام زنده در جامعه را اثبات می کند.
[۱]. معانی الأخبار، ص: ۲۵۹.
[۲]. ترجمه تفسیر المیزان، ج۳، ص: ۱۱۳.
[۳]. تفسیر نور الثقلین، ج۳، ص: ۴۶۴.
[۴]. تفسیر نور الثقلین، ج۳، ص: ۶۱۴.
